Δημοσιεύθηκε η Ετήσια Έκθεση AIDA (Asylum Information Database) 2023 για την Ελλάδα με πληροφορίες για τις κύριες αλλαγές που έλαβαν χώρα στο εθνικό σύστημα ασύλου κατά τη διάρκεια του έτους και τις αρχές του 2024. Η Έκθεση μεταξύ άλλων καταγράφει τις πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με τη διαδικασία ασύλου, τις συνθήκες υποδοχής, τη διοικητική κράτηση των αιτούντων άσυλο και το περιεχόμενο της διεθνούς προστασίας.
Στα κύρια ζητήματα για το 2023 καταγράφονται:
- Αύξηση των αφίξεων (159%) και υπερδιπλασιασμός του αριθμού νεκρών και αγνοουμένων (799) σε σχέση με το 2022 (343). Στις κύριες αιτίες το ναυάγιο της Πύλου που υπενθύμισε με τον πλέον τραγικό τρόπο αυτό που η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη χαρακτήρισε ως ένα «πρόσφατο ιστορικό ανησυχιών σχετικά με τη συμμόρφωση των ελληνικών αρχών με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τα θεμελιώδη δικαιώματα».
- Η συντριπτική πλειοψηφία των αφίξεων συνεχίζει να είναι από χώρες που βιώνουν παρατεταμένες συνθήκες βίας και διώξεων. Σχεδόν ένα στα τέσσερα άτομα που έφτασαν στην Ελλάδα δια θαλάσσης ήταν ανήλικα (24%).
- Το ποσοστό αναγνώρισης διεθνούς προστασίας σε πρώτο βαθμό ήταν 76,7%, καταγράφοντας αύξηση σε σχέση με το 2022 (62,3%).
- Σημαντικός παραμένει ο αριθμός ατόμων των οποίων οι αιτήσεις απορρίπτονται χωρίς να εξετασθούν επί της ουσίας, λόγω ορισμού της Τουρκίας ως «αφαλούς τρίτης χώρας», παρά το ότι δεν είναι εφικτό να επιστραφούν στην Τουρκία για περισσότερα από 4 χρόνια και βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο εξαθλίωσης και κράτησης.
- Συνέχισαν να καταγγέλλονται πρακτικές άτυπων αναγκαστικών επιστροφών, με όργανα του ΟΗΕ να καλούν εκ νέου την Ελλάδα «να διασφαλίσει μια διαφανή και αμερόληπτη έρευνα σχετικά με τις καταγγελίες για παραβιάσεις των αρχών της μη επαναπροώθησης και της μη διάκρισης»
- Η πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου στην ενδοχώρα παρέμεινε εξαιρετικά προβληματική κατά τη διάρκεια του έτους.
- H πλειοψηφία των αιτήσεων απορρίπτεται σε δεύτερο βαθμό. Μόλις σε 8,6% των υποθέσεων που εξετάσθηκαν επί της ουσίας 2023 χορηγήθηκε προσφυγικό καθεστώτος,
- Στα νησιά οι ευαλωτότητες καταλήγουν συχνά να μην εντοπίζονται, με αποτέλεσμα ευάλωτα άτομα να περνούν από τη διαδικασία ασύλου χωρίς να έχει ολοκληρωθεί πρώτα η αξιολόγηση της ευαλωτότητάς τους.
- Σοβαρές ελλείψεις συνέχισαν να καταγράφονται σε σχέση με τις συνθήκες υποδοχής στις νεοσύστατες Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές των νησιών. Μια σειρά ασφαλιστικών μέτρων που χορηγήθηκαν από το ΕΔΔΑ το 2023 επιβεβαιώνουν περαιτέρω την ανεπάρκεια του συστήματος.
- Συνέχισαν να παρατηρούνται πρακτικές παράνομης επιβολής της κράτησης αιτούντων, κατά παράβαση και σχετικών δικαστικών αποφάσεων, ενώ σε κανένα Προ.Κε.Κα. της χώρας δεν υπήρχε ψυχίατρος.
- Σημαντικές παρέμειναν οι καθυστερήσεις (ακόμη και άνω του έτους) στην ανανέωση των αδειών διαμονής των δικαιούχων διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα οι δικαιούχοι να μην έχουν πρόσβαση στα εκ του νόμου προβλεπόμενα δικαιώματά τους.
- Πολλαπλά παραμένουν τα εμπόδια ως προς την απόλαυση του δικαιώματος οικογενειακής επανένωσης για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα, λόγος για τον οποίο κατατέθηκαν 3 προσφυγές ενώπιον του ΕΔΔΑ.
- Οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας συνέχισαν να εκτίθενται συστηματικά σε κίνδυνο αστεγίας και ακραίας ένδειας, με σειρά δικαστικών αποφάσεων σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ να κρίνουν πως η επιστροφή δικαιούχων στην Ελλάδα θα ισοδυναμούσε με παραβίαση της απαγόρευσης των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων ή εξευτελιστικών ποινών ή μεταχείρισης (άρθρο 4 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων).
Διαβάστε τη συνοπτική παρουσίαση της έκθεσης στα ελληνικά εδώ.
Δείτε την πλήρη έκθεση στα αγγλικά εδώ.
Μπορείτε να δείτε τα σχόλια του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου επί της ετήσιας έκθεσης AIDA για το 2023, στα αγγλικά, εδώ.
