Την Τρίτη 4 Ιουνίου 2024 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο θα εξετάσει δύο υποθέσεις κατά της Ελλάδας που κατέθεσαν οι G.R.J. και A.E. Και οι δύο απελάθηκαν βίαια στην Τουρκία από Έλληνες αξιωματούχους το 2019 και το 2020. Αυτή είναι η πρώτη φορά που υποθέσεις για παράνομες επαναπροωθήσεις (pushbacks) θα τύχουν ακρόασης από το Δικαστήριο καθώς η πρακτική των παράνομων επαναπροωθήσεων δεν έχει ακόμη τερματιστεί. Είναι επίσης η πρώτη φορά που το Δικαστήριο θα εξετάσει την πρακτική της Ελλάδας για τα «drift-backs», δηλαδή την εγκατάλειψη αιτούντων άσυλο στη θάλασσα σε φουσκωτές σχεδίες, καθώς η πρακτική αυτή αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 2020. Οι προσφεύγοντες εκπροσωπούνται από δικηγόρους της Prakken d’Oliveira, του Ολλανδικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, του Ιρλανδικού Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες.

Πρώτη υπόθεση

Η πρώτη υπόθεση κατατέθηκε τον Μάρτιο του 2021 για λογαριασμό του G.R.J., ενός ασυνόδευτου ανηλίκου από το Αφγανιστάν, ο οποίος απήχθη από μια κέντρο υποδοχής όπου ζητούσε άσυλο και απελάθηκε βίαια στην Τουρκία από Έλληνες αξιωματούχους. Ο G.R.J. έφτασε στο ελληνικό νησί της Σάμου στις 8 Σεπτεμβρίου 2020, μαζί με περίπου 17 άλλους αιτούντες άσυλο. Αυτός και ένας άλλος ασυνόδευτος ανήλικος πήγαν στον καταυλισμό προσφύγων στο Βαθύ για να καταγραφούν ως αιτούντες άσυλο. Ωστόσο, αντί να τους επιτραπεί να εγγραφούν, απήχθησαν από τον καταυλισμό από Έλληνες αξιωματούχους και απελάθηκαν στη θάλασσα. Οι Έλληνες αξιωματούχοι πήγαν στη συνέχεια τον G.R.J. και τη σύντροφό του στο λιμάνι, κατέσχεσαν τα πράγματά τους και τους ανάγκασαν να επιβιβαστούν σε ένα πλοίο. Στη συνέχεια, αξιωματικοί του Λιμενικού Σώματος τους έβγαλαν στη θάλασσα, τους τοποθέτησαν σε μια φουσκωτή, μηχανοκίνητη σχεδία και τους άφησαν να παρασυρθούν. Οι έφηβοι κωπηλατούσαν με τα χέρια τους μέχρι να τους διασώσει η τουρκική ακτοφυλακή. Κρατήθηκαν στην Τουρκία για αρκετές ημέρες και αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς υποστήριξη. Στην υπόθεση υποστηρίζεται ότι οι ενέργειες της Ελλάδας παραβίασαν πολλαπλά δικαιώματα που απορρέουν από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη ζωή, της απαγόρευσης των βασανιστηρίων και του δικαιώματος σε αποτελεσματική προσφυγή.

Κοινή πρακτική

Αυτή η μέθοδος απέλασης, με την εγκατάλειψη των αιτούντων άσυλο σε μη αξιόπλοες σχεδίες, αποτελεί κοινή πρακτική των ελληνικών αρχών στο Αιγαίο τουλάχιστον από το 2019 – μέχρι σήμερα. Υπάρχουν εκτεταμένα στοιχεία για αυτές τα λεγόμενα «drift backs», τα οποία έχουν καταγραφεί από τα μέσα ενημέρωσης και τις ΜΚΟ και έχουν καταδικαστεί από οργανισμούς του ΟΗΕ, αξιωματούχους της ΕΕ και μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η Forensic Architecture δημιούργησε μια διαδικτυακή πλατφόρμα που τεκμηριώνει πάνω από 2.000 επαληθευμένα περιστατικά, συμπεριλαμβανομένης της εκδίωξης του G.R.J.

Δεύτερη υπόθεση

Η δεύτερη υπόθεση κατατέθηκε για λογαριασμό της Α.Ε., μιας νεαρής γυναίκας από την Τουρκία, η οποία αντιμετώπιζε διώξεις λόγω της υποτιθέμενης σύνδεσής της με την οργάνωση FETO. Τον Μάιο του 2019 κατέφυγε στην Ελλάδα αναζητώντας προστασία. Κατά την άφιξή της, συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές και κρατήθηκε, ενώ στη συνέχεια απωθήθηκε πίσω στην Τουρκία μέσω του ποταμού Έβρου την ίδια ημέρα, παρά το ρητό αίτημά της για άσυλο, το οποίο δεν καταγράφηκε ποτέ. Στη συνέχεια, συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Τουρκία. Η Α.Ε. κατέθεσε μήνυση στην Ελλάδα, η οποία όμως απορρίφθηκε με την αιτιολογία ότι «η ελληνική αστυνομία δεν εφαρμόζει πρακτικές επαναπροώθησης». Το 2021, με την υποστήριξη του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) ασκήθηκε προσφυγή στο Δικαστήριο.

Κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου

Ο Flip Schüller εκπροσωπεί τον G.R.J. για λογαριασμό της Prakken D’Oliveira Human Rights Lawyers: «Θεωρούμε την Ελλάδα υπεύθυνη διότι, ως κράτος-μέλος της ΕΕ, είναι υποχρεωμένη να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε αυτή την περίπτωση δεν το έπραξαν, παραβιάζοντας τα θεμελιώδη δικαιώματα του G.R.J. Δεν μπορείτε απλώς να απελάσετε ανθρώπους σε άλλη χώρα. Πριν κάποιος απελαθεί βίαια, πρέπει να αξιολογηθεί αν χρειάζεται προστασία από το άσυλο και αυτό δεν συνέβη εδώ».

Υπονομεύοντας τις αξίες στις οποίες βασίζεται η ΕΕ

Το Ολλανδικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες συνέβαλε στην υπόθεση από την αρχή. Frank Candel, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου: «Είναι η πρώτη φορά που θα γίνει ακρόαση για υπόθεση που αφορά drift back στην Ελλάδα. Αυτή η υπόθεση αφορά κάτι περισσότερο από αυτό. Πολλοί άνθρωποι έχουν πέσει θύματα παράνομων επιστροφών τα τελευταία χρόνια και η πρακτική αυτή εξακολουθεί να εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα. Με την υπόθεση αυτή θέλουμε να συμβάλουμε στο να μπει ένα τέλος στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην καταπίεση στα εξωτερικά μας σύνορα. Η παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης από ένα κράτος-μέλος της ΕΕ υπονομεύει σοβαρά τις αξίες στις οποίες βασίζεται η Ένωση.»

Αυτή η πρακτική πρέπει να τερματιστεί

Μαρία Παπαμηνά, συντονίστρια της Νομικής Μονάδας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, που εκπροσωπεί την Α.Ε. ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: «Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών, όλα τα μεγάλα όργανα και θεσμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με την πρακτική των επαναπροωθήσεων από τις ελληνικές αρχές. Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών έχουμε υποστηρίξει περισσότερα από 800 θύματα pushbacks γύρω από τον ποταμό Έβρο και τα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα, άρα και τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Αυτή η πρακτική πρέπει να σταματήσει».

—

Πληροφορίες για τον Τύπο:

– Εάν οι δημοσιογράφοι επιθυμούν να παραστούν σε δημόσια ακρόαση, πρέπει να επικοινωνήσουν με τη Μονάδα Τύπου του ΕΔΔΑ (echrpress@echr.coe.int). Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ.

– Όλες οι δημόσιες ακροάσεις του Δικαστηρίου βιντεοσκοπούνται και η διαδικτυακή μετάδοση αναρτάται στον δικτυακό τόπο του Δικαστηρίου.

– Ο G.R.J. δεν είναι διαθέσιμος για συνεντεύξεις.  

– Τα αιτήματα συνέντευξης με την Α.Ε. πρέπει να αποστέλλονται χωριστά και υπόκεινται στη συγκατάθεση του αιτούντος.

– Για όλες τις ερωτήσεις και τα αιτήματα συνέντευξης, επικοινωνήστε με την Nienke Toren (Dutch Refugee Work): ntoren@vluchtelingenwerk / +31 (0)6.20.66.85.71 ή/και με τον Κώστα Βλαχόπουλο από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες: k.vlachopoulos@gcr.gr/ +30 2103800990 (ext.122)

Τοποθεσία:

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Des Droits de l’Homme, 6700 Στρασβούργο, Γαλλία