ΑΣΥΛΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΞΑΝΑ ΣΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΡΟΠΟ – ΜΙΑ ΘΕΣΜΙΚΗ ΟΠΙΣΘΟΔΡΟΜΗΣΗ
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Αθήνα, 18 Ιουλίου 2019
Ξανά το Άσυλο και η Μετανάστευση στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη – Μια θεσμική οπισθοδρόμηση
Οι οργανώσεις που υπογράφουμε -μέλη της Καμπάνιας για την Πρόσβαση στο Άσυλο- και δραστηριοποιούμαστε στο πεδίο προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, εκφράζουμε την ανησυχία και την επί της αρχής έντονη αντίθεσή μας για τη θεσμική οπισθοδρόμηση που σηματοδοτεί η κατάργηση του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και κυρίως η, εκ νέου, υπαγωγή του χαρτοφυλακίου της μετανάστευσης και του ασύλου στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη[1], δηλαδή στο Υπουργείο το οποίο είναι κατ’ αρχήν αρμόδιο για ζητήματα δημόσιας τάξης και ασφάλειας.
Υπενθυμίζουμε ότι:
- Η δημιουργία, το 2015, ξεχωριστού υπουργικού χαρτοφυλακίου, για ζητήματα ασύλου και μετανάστευσης, υπαγόμενου αρχικά στο Υπουργείο Εσωτερικών και η, εν συνεχεία, σύσταση αυτοτελούς Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής το 2016, χαιρετίστηκε από διεθνή και ευρωπαϊκά όργανα[2] ως ένα θετικό βήμα για την αντιμετώπιση των σοβαρών ελλειμμάτων και διαρθρωτικών δυσλειτουργιών που είχε δημιουργήσει η προβληματική διαχείριση κυρίως του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης, και μάλιστα προ της «προσφυγικής κρίσης», με καταγραφή σοβαρών παραβιάσεων που είχαν οδηγήσει σε κριτική από διεθνή και ενωσιακά όργανα και καταδίκες της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ)[3].
- Συγκεκριμένα, οι μακροχρόνιες ανεπάρκειες του συστήματος ασύλου στην Ελλάδα, την περίοδο κατά την οποία τη σχετική αρμοδιότητα είχε το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, είχαν καταγραφεί και ευρέως στηλιτευτεί και από εθνικούς[4] και διεθνείς[5] οργανισμούς, οργανώσεις και ΜΚΟ[6], συνιστάμενες σε:
α. αδυναμία πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου,
β. ανυπαρξία μηχανισμών εντοπισμού και προστασίας των ευάλωτων ομάδων (ασυνόδευτων ανηλίκων, θυμάτων βασανιστηρίων, εμπορίας ανθρώπων κλπ)
γ. αυθαίρετη και πολύμηνη κράτηση αιτούντων άσυλο και μεταναστών
σε συνθήκες απάνθρωπες,
δ. αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος με επαναλαμβανόμενες «επιχειρήσεις σκούπας» της αστυνομίας, στη διάρκεια των οποίων σημειώνονταν εκτεταμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
ε. έλλειψη διαδικαστικών και ουσιαστικών εγγυήσεων, παραβιάσεις στην πρόσβαση και στην εξέταση των αιτήσεων ασύλου,
στ. έλλειψη πλαισίου υποδοχής και πρόσβασης στην άσκηση θεμελιωδών δικαιωμάτων, με δυσμενείς συνέπειες, ιδίως για τις πιο ευάλωτες ομάδες.
Επισημαίνουμε επίσης ότι υπό τη συνθήκη που διαμορφώθηκε μετά το 2015, με την είσοδο μεγάλου αριθμού προσφύγων στην Ελλάδα ως χώρα πρώτης εισόδου στην Ε.Ε., κατέστη επείγουσα και επιτακτική η ανάθεση του ζητήματος σε ένα ιδιαίτερο Υπουργείο και η δημιουργία και ενίσχυση κατάλληλων δομών τόσο υποδοχής και ασύλου όσο και ένταξης προσφύγων και μεταναστών. Και αυτό κατέστη ακόμη πιο αναγκαίο μετά το κλείσιμο του «βαλκανικού» δρόμου και τη Δήλωση αρχηγών κρατών της ΕΕ -Τουρκίας, που επέτειναν τα προβλήματα με τον εγκλωβισμό μεγάλου αριθμού αιτούντων άσυλο στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου σε απαράδεκτες συνθήκες.
- Οι οργανώσεις που υπογράφουμε επισημαίνουμε ότι τα ζητήματα ασύλου και μετανάστευσης δεν είναι ζητήματα δημόσιας τάξης και ασφάλειας, τα οποία αποτελούν τα κατεξοχήν ζητήματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, αλλά ζητήματα διεθνούς προστασίας, υποδοχής κοινωνικής ένταξης και κράτους δικαίου, όπως έχει επισημανθεί, μεταξύ άλλων, και από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ)[7]. Η αντίληψη αυτή άλλωστε καταγράφεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο με την υπαγωγή των ζητημάτων αυτών στην αρμοδιότητα είτε ειδικού χαρτοφυλακίου μεταναστευτικής πολιτικής σε Υπουργεία Εσωτερικών είτε σε Ανεξάρτητες Αρχές[8]. Οι πρόσφυγες και μετανάστες είναι κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κίνδυνος για τη δημόσια τάξη. Η αναγωγή τους σε ζήτημα δημόσιας τάξης στιγματίζει τις κατηγορίες αυτές και τις εκθέτει, καλλιεργώντας και ενισχύοντας ρατσιστικές και βίαιες συμπεριφορές εναντίον τους.
Με βάση τα παραπάνω καλούμε την ελληνική κυβέρνηση:
- Να επανεξετάσει και να αναθεωρήσει την υπαγωγή του χαρτοφυλακίου της μετανάστευσης και του ασύλου στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, το οποίο είναι, εκ του αντικειμένου του, το πλέον θεσμικά ακατάλληλο για να διαχειριστεί την υποδοχή και κοινωνική ένταξη μεταναστών και προσφύγων.
- Να διασφαλίσει ότι οι διαθέσιμοι ευρωπαϊκοί πόροι θα διατεθούν πραγματικά για τους σκοπούς της ορθής και δίκαιης διαχείρισης του ασύλου και της ένταξης και όχι για ενίσχυση στρατιωτικών και αστυνομικών σωμάτων με αποστολή την αποτροπή.
Επαναφέρουμε, δε, τις πάγιες θέσεις μας, για τα ζητήματα προστασίας μεταναστών και προσφύγων, με σεβασμό στο εθνικό και διεθνές κεκτημένο ως προς τα δικαιώματα του ανθρώπου. Συγκεκριμένα:
- Συνιστά προτεραιότητα η διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης στο άσυλο και των εγγυήσεων για δίκαιη και ποιοτική διαδικασία ασύλου -χωρίς λογικές σύντμησης της διάρκειάς της- και γρήγορη επανένωση των οικογενειών. Η εφαρμογή «ταχύρρυθμων» διαδικασιών ασύλου δυναμιτίζουν μια δίκαιη και αποτελεσματική διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων, ιδίως με την εφαρμογή της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας».
- Η Κοινή Δήλωση αρχηγών κρατών ΕΕ-Τουρκίας, πλέον των ζητημάτων προστασίας των προσφύγων, τα οποία έχουμε ήδη επισημάνει καθ’ όλη τη διάρκεια της εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης, είναι η αιτία σοβαρών προβλημάτων που ταλανίζουν τους πρόσφυγες και τις τοπικές κοινωνίες των νησιών.
- Πολιτικές περί «προσωρινών δικαιωμάτων των προσφύγων» αντιβαίνουν στα αναγνωρισμένα και κατοχυρωμένα, διεθνώς αλλά και σε εθνικό επίπεδο, δικαιώματα των προσφύγων και των μεταναστών (υγεία, εκπαίδευση, εργασία) και επιπλέον δυναμιτίζουν και τις διαδικασίες ένταξης ανθρώπων που δικαιούνται προστασία από τη χώρα μας.
- Είναι αναγκαία η ενίσχυση των δομών υποδοχής και προστασίας, με έμφαση στις ευάλωτες ομάδες και η διασφάλιση συνθηκών υποδοχής συμβατών με τα προβλεπόμενα στο διεθνές δίκαιο.
- Είναι αναγκαία η εξασφάλιση ομαλής ροής χρηματοδότησης από τους ευρωπαϊκούς πόρους, η οποία καταγράφει συνεχείς καθυστερήσεις που έχουν δραματικές συνέπειες στη συνέχιση λειτουργίας δομών και υπηρεσιών, λόγω και των συνεχών αλλαγών των αρμόδιων δημοσίων φορέων – με μέχρι τώρα αρμόδιο το Υπουργείο Οικονομικών.
- Πολιτικές επιλογές κλειστών κέντρων υποδοχής αιτούντων άσυλο είναι αντίθετες με το διεθνές και ενωσιακό πλαίσιο.
- Τέλος, εκφράζουμε την ανησυχία μας ως προς τις εξαγγελίες της κυβέρνησης για αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων με σύγχρονα τεχνικά μέσα και ένταση των περιπολιών, χωρίς οιαδήποτε αναφορά στις διεθνείς και εθνικές υποχρεώσεις διάσωσης και ιδίως στην τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης προσφύγων.
- Υπενθυμίζουμε ότι η Καμπάνια για την Πρόσβαση στο άσυλο έχει εκφράσει επανειλημμένα την εντονότατη ανησυχία των οργανώσεων σχετικά με την, ως άνω, διαμορφωθείσα κατάσταση σε Ελλάδα και Ευρώπη, καθώς αυτή οδηγεί σε ανατροπή του νομικού κεκτημένου σε σχέση με την προστασία του πρόσφυγα και το σεβασμό της ανθρώπινης αξίας[9].
Η Καμπάνια για την Πρόσβαση στο Άσυλο και οι οργανώσεις επισημαίνουν τις χρόνιες ελλείψεις της μεταναστευτικής πολιτικής, τις οποίες η Πολιτεία οφείλει να αποκαταστήσει, καθώς και την αποτυχία όλων των κατά καιρούς κατασταλτικών πολιτικών, που μόνο αποτέλεσμα έχουν την αύξηση ξενοφοβικών αντιλήψεων στην κοινωνία και την προσβολή των δημοκρατικών θεσμών και του κράτους δικαίου.
ΟΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΥΝΥΠΟΓΡΑΦΟΥΝ (αλφαβητικά)
ΑΙΤΗΜΑ http://www.aitima.gr
Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων & Μεταναστών http://migrant.diktio.org
Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι https://greekhelsinki.wordpress.com
Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες http://www.gcr.gr
Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων http://www.refugees.gr
Κόσμος χωρίς Πολέμους και Βία www.kosmosxorispolemous.gr
“ΛΑΘΡΑ;” – Επιτροπή Αλληλεγγύης στους Πρόσφυγες Χίου http://www.lathra.gr
Ομάδα Δικηγόρων για τα Δικαιώματα Προσφύγων και Μεταναστώνhttp://www.omadadikigorwn.blogspot.com
Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων http://www.tokeli.gr
Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) http://rsaegean.org/el