Ελλάδα και Ευρώπη: Μετακινήστε τους αιτούντες/ούσες άσυλο σε ασφαλές μέρος

Να Τερματιστεί η Πολιτική Περιορισμού, να Οργανωθούν Άμεσα οι Μεταφορές

(Αθήνα, 6 Δεκεμβρίου 2018) – Η ελληνική κυβέρνηση και οι εταίροι της στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει επειγόντως να εξασφαλίσουν την μεταφορά όλων των αιτούντων και αιτουσών άσυλο, που βρίσκονται στα νησιά του Αιγαίου, σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους διαμονής στην ηπειρωτική χώρα, ή τη μετεγκατάστασή τους σε άλλες χώρες της Ε.Ε., καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, δήλωσαν 20 οργανώσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων και άλλες οργανώσεις.

Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να μεταφέρει τους αιτούντες/ούσες άσυλο από τα νησιά σε καταλληλότερους χώρους διαμονής στην ενδοχώρα, μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου 2018, πάνω από 12,500 χιλιάδες άνθρωποι διέμεναν ακόμα σε ακατάλληλες για το χειμώνα σκηνές και κοντέινερ, στους πέντε επιδοτούμενους από την Ε.Ε. καταυλισμούς –τα γνωστά και ως hotspots– της Λέσβου, της Σάμου, της Χίου, της Κω και της Λέρου –περίπου τριπλάσιος αριθμός της χωρητικότητάς τους. Πέρα από το σοβαρό ζήτημα υπερσυνωστισμού, οι αιτούντες και αιτούσες άσυλο εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης και σωματική βία, συμπεριλαμβανομένης της έμφυλης βίας.

Η έλλειψη στοιχειωδών μέτρων προστασίας αφήνει τις γυναίκες και τα κορίτσια, καθώς και τις λεσβίες, τους ομοφυλόφιλους, τους αμφιφυλόφιλους και τα τρανς άτομα (ΛΟΑΤΚΙ), ιδιαίτερα ευάλωτα σε σεξουαλικές παρενοχλήσεις και επιθέσεις, και υπό τον διαρκή φόβο να χρησιμοποιήσουν τις εγκαταστάσεις των Κέντρων, συμπεριλαμβανομένων της τουαλέτας και του μπάνιου. Η ιατρική περίθαλψη, η συμβουλευτική τραύματος και η ψυχοκοινωνική υποστήριξη –ή ψυχική υγεία– είναι ανεπαρκής, όπως ανεπαρκής είναι και η παροχή νομικής συμβουλευτικής και υποστήριξης στα διάφορα στάδια της διαδικασίας ασύλου. Η ψυχική υγεία των αιτούντων/ουσών άσυλο έχει επιδεινωθεί λόγω των σκληρών συνθηκών διαμονής και της απόγνωσης.

Η ανθρωπιστική κρίση στους χώρους διαμονής προσφύγων είναι αποτέλεσμα της υποστηριζόμενης από την Ε.Ε. πολιτικής της Ελλάδας, η οποία περιορίζει τους αιτούντες/ουσες άσυλο στα νησιά του Αιγαίου μέχρι να εξετασθούν τα αιτήματα ασύλου τους ή μέχρι να αναγνωρισθεί ότι εμπίπτουν στις «ευάλωτες» κατηγορίες που αναφέρονται στον ελληνικό νόμο. «Οι ευάλωτοι/ες» αιτούντες/ούσες άσυλο εξαιρούνται από τις διαδικασίες στα σύνορα και τους επιτρέπεται να μετακινηθούν στην ηπειρωτική χώρα. Αν και οι ελληνικές αρχές επιταχύνουν, ανά περιόδους, τις μεταφορές «ευάλωτων» αιτούντων/ουσών άσυλο στην ενδοχώρα, από τα τέλη Νοεμβρίου, περίπου 2,200 άνθρωποι, οι οποίοι πληρούν τις προϋποθέσεις για τη μεταφορά τους, βρίσκονται ακόμα σε αναμονή, επειδή οι χώροι διαμονής της ενδοχώρας έχουν επίσης ξεπεράσει την χωρητικότητά τους τους τελευταίους μήνες, εν μέσω της συνεχιζόμενης έλλειψης ενός μηχανισμού επιμερισμού της ευθύνης ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση. Άλλοι/ες παραμένουν στην αφάνεια, λόγω των μακροχρόνιων και αναποτελεσματικών διαδικασιών για την αξιολόγηση της ευαλωτότητας, και βρίσκονται υπό περιορισμό στις φρικτές συνθήκες των νησιωτικών Κέντρων Υποδοχής.

Η πολιτική περιορισμού σχεδιάστηκε και δικαιολογήθηκε ως ένα μέσο υλοποίησης της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας του Μαρτίου 2016, που προέβλεπε την επιστροφή στην Τουρκία των αιτούντων/ουσών άσυλο που έφταναν στα ελληνικά νησιά, ώστε τα αιτήματα ασύλου τους να εξεταστούν εκεί. Η πολιτική αυτή επιβάλλει μια αδικαιολόγητη και περιττή ταλαιπωρία στους αιτούντες/ούσες άσυλο, ενώ περιορίζει αδικαιολόγητα το δικαίωμα εξέτασης των υποθέσεών τους επί της ουσίας – αντί του «παραδεκτού» – δήλωσαν οι οργανώσεις.

Η επιτάχυνση των επιστροφών, ένα μέτρο που προβλέπεται από την συμφωνία, δεν θα επέλυε την κρίση στα νησιά. Πολλοί/ες από όσους/ες βρίσκονται παγιδευμένοι/ες στα νησιά προστατεύονται από την επιστροφή τους και δεν θα μπορούσαν να επιστραφούν στην Τουρκία, σε άλλες τρίτες χώρες ή στις χώρες καταγωγής τους, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Η Ελλάδα και άλλες χώρες της Ε.Ε. πρέπει να μοιραστούν την ευθύνη της παροχής ενός αξιοπρεπούς επιπέδου ζωής στους αιτούντες/ούσες άσυλο, και να εγγυηθούν τον βιοπορισμό και της προστασία της φυσικής και ψυχολογικής τους υγείας, μέσω μιας δίκαιης και αποτελεσματικής διαδικασίας ασύλου. Η πρόσφατη δέσμευση μετακίνησης 6.000 αιτούντων/ουσών άσυλο στην ηπειρωτική χώρα, όπου θα τους παρασχεθεί ένα κατάλληλο επίπεδο ζωής, είναι ένα πρώτο βήμα, αλλά δεν επαρκεί για να διασφαλίσει, μακροπρόθεσμα, τη βιωσιμότητα.

Η Ελλάδα, με την υποστήριξη των θεσμών και των κρατών της Ε.Ε., πρέπει να τερματίσει την απάνθρωπη πολιτική περιορισμού και να διευκολύνει την μεταφορά των αιτούντων/ουσών άσυλο από τα νησιά του Αιγαίου. Χρειάζεται ειδική μέριμνα στις ανάγκες των παιδιών, των γυναικών που έχουν επιβιώσει από βία, των εγκύων γυναικών και των νέων μητέρων, καθώς και των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, μεταξύ άλλων ομάδων.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να είναι έτοιμες να επανεγκαταστήσουν άμεσα τους αιτούντες/ούσες άσυλο από την Ελλάδα και να διασφαλίσουν την πρόσβασή τους σε κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, για όσο διάστημα εξετάζονται οι αιτήσεις ασύλου τους. Η πρόσφατη συμφωνία της Πορτογαλίας να μεταφέρει 100 αιτούντες/ούσες άσυλο και πιθανά έως και 1.000 μέσα στο 2019, είναι ένα θετικό βήμα που θα έπρεπε να ακολουθήσουν και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και να εργασθούν προς την επίτευξη μιας συμφωνίας για ένα πιο λειτουργικό και δίκαιο Ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, το οποίο θα υποστηρίζει τα κράτη μέλη, –μεταξύ των άλλων, μέσω ενός υποχρεωτικού μηχανισμού καταμερισμού της ευθύνης– θα προστατεύει τους ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη και θα διευκολύνει τη διαδικασία οικογενειακής επανένωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές θα πρέπει να δείξουν γνήσια και ανθρώπινη ηγεσία στην αντιμετώπιση των απαράδεκτων συνθηκών για τους ανθρώπους που βρίσκονται παγιδευμένοι στα ελληνικά νησιά. Γυναίκες, άνδρες και παιδιά που αναζητούν προστασία στην Ευρώπη θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται με σεβασμό προς τα δικαιώματά τους και να μην εξαναγκάζονται να περάσουν έναν ακόμη χειμώνα σε εξαχρειωμένους και επικίνδυνους καταυλισμούς.

Οι Οργανώσεις που υποστηρίζουν την παραπάνω δήλωση:

ASB – Arbeiter Samariter Bund
Campfire Innovation 
Caritas Hellas
CEAR – Spanish Commission for Refugees

Γιατροί του Κόσμου – Ελλάδα

Διεθνής Αμνηστία
Διοτίμα – Κέντρο Γυναικείων Ερευνών και Μελετών
Churches Commission for Migrants in Europe
Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι

Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες
Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων
HumanRights360
Human Rights Watch
Jesuit Refugee Service
Legal Centre Lesvos
Oxfam
PRAKSIS
Refugee Support Aegean
SolidarityNow
Terre des hommes Hellas