Την Πέμπτη 17/12/2015 το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες παρουσίασε σχέδιο κειμένου πολιτικής για την Εφαρμογή Εναλλακτικών της Κράτησης Μέτρων στην Ελλάδα, και κάλεσε τις αρμόδιες αρχές, λαμβάνοντας υπόψη τα σχετικά ευρήματα και τις διαπιστώσεις που προέκυψαν από το σχέδιο κειμένου, να καταρτίσουν άμεσα και να θέσουν σε δημόσια διαβούλευση ένα αποτελεσματικό πλαίσιο για την εφαρμογή των εναλλακτικών μέτρων στην Ελλάδα.
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία του ΕΣΠ αποτελεί μέρος σχετικού προγράμματος που στηρίζεται από το European Programme for Integration and Migration (EPIM), μια συλλογική πρωτοβουλία του Network of European Foundations.
Όπως επισημαίνεται στο σχέδιο κειμένου πολιτικής του ΕΣΠ «η εφαρμογή εναλλακτικών της κράτησης μέτρων μπορεί να πετύχει πολύ υψηλά ποσοστά συμμόρφωσης στις σχετικές αποφάσεις της Διοίκησης τόσο στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου όσο και στο πλαίσιο της επιστροφής». Το παραπάνω συμπέρασμα, προκύπτει από έρευνες αξιολόγησης εναλλακτικών της κράτησης μέτρων σε περισσότερες από 30 χώρες (2006) και 13 εναλλακτικών μέτρων που εφαρμόζονται σε διαφορετικές χώρες (2011).
Το σχέδιο κειμένου, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά, στη Στρογγυλή Τράπεζα που οργάνωσε το ΕΣΠ την περασμένη Πέμπτη (17/12/2015) με τη συμμετοχή εκπροσώπων των συναρμόδιων υπουργείων, θεσμικών φορέων, διεθνών οργανώσεων και ΜΚΟ από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Όλοι οι συμμετέχοντες χαρακτήρισαν σημαντική την πρωτοβουλία του ΕΣΠ να προετοιμάσει και να θέσει σε συζήτηση ένα σχέδιο κειμένου για την προώθηση εναλλακτικών της κράτησης μέτρων στην Ελλάδα. Μεταξύ άλλων επισημάνθηκε ότι παρά την μείωση του αριθμού των κρατουμένων από το Φεβρουάριο του 2015, η εφαρμογή εναλλακτικών μέτρων στην Ελλάδα ελλείπει από τη διοικητική νοοτροπία και πρακτική, ενώ δεδομένων των πρόσφατων εξελίξεων στο πεδίο εκφράστηκε η ανησυχία για το ενδεχόμενο επιστροφής στη πρακτική της γενικευμένης κράτησης αλλοδαπών εν όψει επιστροφής.
Αναλυτικότερα, το σχέδιο κειμένου πολιτικής του ΕΣΠ, που βασίζεται σε σχετικές έρευνες και διαθέσιμα στοιχεία, υπογραμμίζει ότι η διοικητική κράτηση:
- Συνδέεται στην Ελλάδα με σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου,
- προκαλεί σοβαρές βλάβες στην σωματική και ψυχολογική υγεία των πολιτών τρίτων χωρών στους οποίου επιβάλλεται το μέτρο,
- αυξάνει τη δυσπιστία τους απέναντι στο σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης και του ασύλου και συνακολούθως δυσχεραίνει την συμμόρφωση με τις αποφάσεις που λαμβάνονται στο πλαίσιο αυτού,
- είναι ένα μέτρο δαπανηρό.
Σημαντικά εμπειρικά στοιχεία καταδεικνύουν μεταξύ άλλων ότι τα εναλλακτικά της κράτησης μέτρα:
- εγγυώνται την ευημερία και τον σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου,
- εξασφαλίζουν μεγαλύτερο βαθμό συμμόρφωσης στις διαδικασίες σχετικά με το καθεστώς παραμονής (συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας ασύλου και της διαδικασίας απομάκρυνσης) και
- είναι λιγότερο δαπανηρά από την κράτηση.
Ειδικότερα, μεταξύ άλλων, επισημαίνεται:
Κάθε πολιτική για το άσυλο και τη μετανάστευση, προκειμένου να είναι αποτελεσματική, οφείλει να βασίζεται σε αξιόπιστα στοιχεία και όχι σε υποθέσεις σχετικά με την ενδεχόμενη συμπεριφορά μια ομάδας. Πχ. η βασική υπόθεση ότι η αύξηση του χρόνου κράτησης θα οδηγήσει σε αύξηση του ποσοστού επιστροφής, δεν επιβεβαιώνεται από τα διαθέσιμα στοιχεία. Αντίθετα και παρά την επιβολή του μέτρου της κράτησης για εξαιρετικά παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, τα σχετικά στατιστικά στοιχεία του 2013 και 2014 δείχνουν ότι αυτή δεν οδήγησε σε αύξηση των αναγκαστικών επιστροφών. Συνεπώς, το ελληνικό κράτος έκανε μια πολύ μεγάλη επένδυση δημόσιων πόρων για τη δημιουργία κέντρων κράτησης, η οποία εκτός από το γεγονός ότι συνδέεται με θεμελιώδεις παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ήταν επιπλέον και αναποτελεσματική ως προς τους σκοπούς που επεδίωκε. Οι πολιτικές για το άσυλο και τη μετανάστευση, θα πρέπει να σχεδιαστούν λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία όλων των φορέων που δραστηριοποιούνταν στο πεδίο, να υπόκεινται σε δημόσιο έλεγχο και να προβλέπεται η δυνατότητα αξιολόγησης και επανασχεδιασμού μετά από μια περίοδο δοκιμαστικής εφαρμογής.
Για την εφαρμογή των εναλλακτικών μέτρων της κράτησης είναι επιπλέον αναγκαίο να προβλεφθεί μια διαδικασία για την εξατομικευμένη αξιολόγηση κάθε περίπτωσης (individual assessment), προκειμένου τα ατομικά χαρακτηριστικά του κάθε προσώπου (π.χ. ευαλωτότητες, όπως προβλήματα υγείας, ηλικία κτλ.), που ενδέχεται να υποβληθεί σε μέτρο κράτησης ή εναλλακτικό μέτρο της κράτησης να μπορούν να ληφθούν υπόψη από το αρμόδιο διοικητικό όργανο που είναι υπεύθυνο για την λήψη της σχετικής απόφασης. Παρά το γεγονός ότι η εξατομικευμένη εκτίμηση κάθε περίπτωσης, αποτελεί υποχρέωση των ελληνικών αρχών με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία, τέτοια διαδικασία δεν εφαρμόζεται στην πράξη. Η επιτυχία ενός εναλλακτικού μέτρου απαιτεί τη συνδρομή ορισμένων προϋποθέσεων, οι οποίες διασφαλίζουν την απόλαυση βασικών δικαιωμάτων και την αντιμετώπιση του με αξιοπρέπεια. Η διασφάλιση αυτών των προϋποθέσεων αποτελεί αναγκαίο όρο για να οικοδομηθεί η εμπιστοσύνη του προσώπου προς το σύστημα ασύλου και συνολικά διαχείρισης της μετανάστευσης. Τέτοιες προϋποθέσεις είναι η εξασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης, η παροχή έγκαιρης ενημέρωσης και συνδρομής καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, η παροχή νομικής συνδρομής, η δίκαιη και αποτελεσματική διαδικασία απόφασης σχετικά με το καθεστώς παραμονής του και τέλος η ύπαρξη εγγυήσεων σχετικά με το ίδιο το επιβληθέν εναλλακτικό μέτρο. Μόνο εφόσον ο πολίτης τρίτης χώρας αντιλαμβάνεται την εφαρμοζόμενη διαδικασία ως δίκαιη (και υπό την προϋπόθεση ότι αυτή είναι στην πραγματικότητα δίκαιη), μπορεί να επιτευχθεί η λήψη συνειδητών αποφάσεων και υψηλά ποσοστά συμμόρφωσης. Σημειώνεται τέλος ότι πολλές από αυτές τις προϋποθέσεις συνιστούν ήδη θετικές υποχρεώσεις των ελληνικών αρχών, αυτό που καταρχήν απαιτείται είναι η συνάρθρωση τους στο πλαίσιο ενός συνεκτικού και αποτελεσματικού σχεδίου για την εφαρμογή των εναλλακτικών μέτρων της κράτησης.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι κάθε απόφαση των αρμόδιων αρχών ιδίως σε ότι αφορά τις πιο ευάλωτες περιπτώσεις πολιτών τρίτων χωρών, τους ασυνόδευτους ανήλικους και τις οικογένειες με παιδιά, οφείλει να διασφαλίζει το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού και ότι αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί με την επιβολή μέτρου κράτησης, θα πρέπει να υπάρξουν άμεσες πρωτοβουλίες για την προστασία των παιδιών. Μεταξύ αυτών θα πρέπει να απαγορευτεί στο νόμο η κράτηση ασυνόδευτων παιδιών (ήδη το 1/3 των κρατών μελών της ΕΕ δεν εφαρμόζει μέτρα κράτησης εις βάρος ασυνόδευτων), και οικογενειών με παιδιά. Λύσεις θα πρέπει να αναζητηθούν για την προσωρινή φιλοξενία των ασυνόδευτων παιδιών μέχρι την παραπομπή τους σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας, σύμφωνα και με τις προτάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Καλές πρακτικές σύμφωνα με τις οποίες, οικογένειες με παιδιά στεγάζονται σε κανονικά διαμερίσματα που παρέχει κράτος προς το σκοπό αυτό σε συνδυασμό με την ολιστική αντιμετώπιση της κάθε περίπτωσης θα πρέπει να μελετηθούν σοβαρά, ιδίως λαμβανόντας υπόψη τα υψηλά ποσοστά επιτυχίας που καταγράφονται στο πλαίσιο των πρακτικών αυτών.
Τέλος σε ότι αφορά τους αιτούντες άσυλο, πρέπει να επισημανθεί ότι τα στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας Ασύλου στην Ελλάδα καταδεικνύουν εξαιρετικά υψηλά ποσοστά συμμόρφωσης στις υποχρεώσεις που τους επιβάλλονται στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου και ιδίως στις υποχρεώσεις εμφάνισης τους ενώπιον των αρμόδιων αρχών (για την ανανέωση εγγράφων, τη διεξαγωγή σχετικής συνέντευξης κτλ.). Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία το 2015, παρά τις διαπιστωμένες ανεπάρκειες των συνθηκών υποδοχής των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα και τις ιδιαίτερες συνθήκες που διαμορφώθηκαν σχετικά με τις δυνατότητες δευτερογενούς μετακίνησης, το ποσοστό συμμόρφωσης των αιτούντων άσυλο ήταν περί το 80% χωρίς να διαφοροποιείται σημαντικά για την περίπτωση που το αίτημα ασύλου κατατέθηκε εν ελευθερία ή υπό κράτηση. Αυτό το στοιχείο θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη για το σχεδιασμό στοχευόμενων πολιτικών για τους αιτούντες άσυλο και δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά κατά πόσο η κράτηση των αιτούντων άσυλο είναι αναγκαία και επαρκώς αιτιολογημένη.
Στην Στρογγυλή Τράπεζα του ΕΣΠ συμμετείχαν και τοποθετήθηκαν οι κάτωθι: Μάρκος Παπακωνσταντής, (επιστημονικός συνεργάτης του Αν. Υπουργού Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, αρμόδιου για θέματα Μεταναστευτικής Πολιτικής), Ελένη Σπαθανά (Νομική Σύμβουλος του Γ.Γ. Πληθυσμού και Κοινωνικής Συνοχής), Αλέξανδρος Αγγελόπουλος (Τμηματάρχης του τμήματος Διαχείρισης Εγκαταστάσεων Κράτησης και Επιστροφών, Αρχηγείο ΕΛΑΣ), Ιωακείμ Καλαμάρης (Υπηρεσία Ασύλου), Αλέξανδρος Αρβανιτίδης (Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής), Κωνσταντίνος Γεωργιάδης (Νομικό Συμβούλιο του Κράτους), Χρύσα Χατζή (Συνήγορος του Πολίτη), Γιώργος Δαφνής (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, γραφείο Ελλάδας), Λία Γώγου (Διεθνής Αμνηστία Λονδίνο), Junita Calder (International Detention Coalition), Τάσος Υφαντής (Γιατροί του Κόσμου), Ευαγγελία Καρδαμάκη (Οικουμενικό Πρόγραμμα Προσφύγων), Ευδοκία Κουβαρά (Μετάδραση), Σπύρος Ριζάκος (Αίτημα). Χαιρετισμό απηύθυνε η πρόεδρος του ΕΣΠ Άννα Τσάτσου –Παπαδημητρίου.
Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο εδώ