Συζήτηση για την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου στη θάλασσα, στα σύνορα και σε τρίτες χώρες
Στη σκιά των πρόσφατων γεγονότων του ναυαγίου στο Φαρμακονήσι και το θάνατο τριών γυναικών και οκτώ παιδιών, πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα 27 Ιανουαρίου στην Αίθουσα Τελετών του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (ΔΣΑ), η ανοιχτή συζήτηση που διοργάνωσε το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες γύρω από το θέμα της πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου σε ανοιχτή θάλασσα, στα σύνορα και σε τρίτες χώρες. Η προγραμματισμένη εκδήλωση του ΕΣΠ αφορούσε στο σχολιασμό της απόφασης του ΕΔΑΔ Ηirsi Jamaa και λοιπών κατά Ιταλία., Έδωσε παράλληλα εκτενές βήμα για την ανταλλαγή απόψεων και προσεγγίσεων για τα γεγονότα της πρόσφατης τραγωδίας.
Παραθέτουμε ενδεικτικά μία επιλογή σχολίων από τις εισηγήσεις και παρεμβάσεις της εκδήλωσης:
Ο Γιάννης Παπαγεωργίου, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μέλους του ΔΣ του ΕΣΠ, τόνισε ότι η υπόθεση αναδεικνύει την ιστορικά άλυτη σύγκρουση ανάμεσα σε δύο βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου: αφενός την αρχή της κυριαρχίας των κρατών στον έλεγχο της εισόδου στην επικράτειά τους και, αφετέρου, την αρχή της υπεροχής του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Στο σημείο αυτό βρίσκεται και ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της υπόθεσης
Ηirsi Jamaa
και της πρόσφατης τραγωδίας στο Φαρμακονήσι. Όταν το κράτος εκτείνει την αρμοδιότητά του εσκεμμένα, εκτείνει ταυτόχρονα και τις υποχρεώσεις του. Όπως τόνισε στην απόφασή του το δικαστήριο, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορούν να είναι ούτε κατακερματισμένα ούτε «σχετικοποιημένα».
Ο Σπύρος Κουλοχέρης, επιστημονικός υπεύθυνος της Νομικής Υπηρεσίας του ΕΣΠ, δήλωσε ότι με την υπόθεση αυτή δεν υπάρχει πια περιοχή στην οποία δεν ισχύει η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από την Έκθεση την οποία δημοσίευσε το ΕΣΠ προκύπτει ότι υπάρχει συνεργασία του ελληνικού λιμεναρχείου με τις τουρκικές λιμενικές αρχές, με τακτικές συναντήσεις, καθώς τα ελληνικά πλοία του λιμενικού μπαίνουν στα χωρικά ύδατα της Τουρκίας εν γνώσει των τουρκικών αρχών, ώστε να αποτρέπουν τα πλοιάρια που μεταφέρουν μετανάστες και πρόσφυγες και στη συνέχεια καλούν τις τουρκικές αρχές για να συλλάβουν τα άτομα αυτά και να τα επιστρέψουν στην Τουρκία. Σύμφωνα με τον κ. Κουλοχέρη η απόφαση
Ηirsi Jamaa
δεν εφαρμόζεται στη πράξη. Ενώ παράλληλα, όπως δήλωσε και ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Νιλς Μουιζνιεκς, το Σύμφωνο Επανεισδοχής «παράνομων» μεταναστών μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας (σύμφωνα με το οποίο απελαύνονται άνθρωποι που είναι εντός ελληνικού εδάφους και δεν έχουν υποβάλει αίτημα ασύλου), είναι προβληματικό.
Ο Γιώργος Δαφνής, εκπρόσωπος της Υ.Α. του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, αφού αναφέρθηκε σε κάποια βασικά σημεία της απόφασης του ΕΔΔΑ στην υπόθεση
Η
irsi
jamaa
and
others
v.
Italy
και στον κίνδυνο άμεσης ή έμμεσης επαναπροώθησης κατά τον έλεγχο των συνόρων, ανέφερε ότι μετά την τραγωδία στο Φαρμακονήσι μπήκε στο επίκεντρο η προστασία της ανθρώπινης ζωής κατά τη διάρκεια του εντοπισμού, της διάσωσης ή της αποτροπής, πέρα από τον κίνδυνο της έμμεσης ή άμεσης επαναπροώθησης.
Περιέγραψε δύο διαφορετικές προσεγγίσεις στο τραγικό αυτό συμβάν:
- Εάν η επίσημη εκδοχή, ότι επρόκειτο για επιχείρηση διάσωσης και οι ελληνικές αρχές κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια για τη διάσωση των επιβαινόντων επιβεβαιωθεί, τότε, εκ του αποτελέσματος, μιλάμε για μια αποτυχημένη επιχείρηση διάσωσης και τίθεται το εξής ερώτημα: ποιες είναι οι διαδικασίες και ποια τα πρότυπα βάσει των οποίων μπορεί να θεωρηθεί επιτυχής μια επιχείρηση διάσωσης?
- Εάν, πάλι, υποτεθεί ότι οι άνθρωποι αυτοί κατευθύνονταν προς την Τουρκία ενώ βρίσκονταν σε ελληνικό έδαφος τη στιγμή του εντοπισμού τους, τότε πρόκειται για υπόθεση push-back. Πέρα, λοιπόν, από τα ζητήματα προσφυγικού δικαίου που μπορεί να τίθενται, μπορεί να θεωρηθεί ότι η προστασία της ανθρώπινης ζωής δεν αποτέλεσε απόλυτη προτεραιότητα εφόσον κάθε push-back αυξάνει σίγουρα τον κίνδυνο (για την ανθρώπινη ζωή).
Επίσης, αναφέρθηκε, ως ένα τρίτο σενάριο που δεν σχετίζεται, όμως, με το Φαρμακονήσι, στη διαδικασία της ανάσχεσης/αποτροπής (εισόδου). Και σε αυτή την περίπτωση αυξάνεται ο κίνδυνος για την ανθρώπινη ζωή είτε οι ελληνικές λιμενικές αρχές εισχωρούν στα τουρκικά χωρικά ύδατα, περικυκλώνοντας το πλοιάριο, είτε προκαλούν θαλάσσια κύματα ως μέσο αποτροπής.
Ο Karl Kopp, εκπρόσωπος της ΜΚΟ ProAsyl, δήλωσε ότι τα γεγονότα που συνέβησαν στο Φαρμακονήσι αποτελούν ένα ευρωπαϊκό και όχι απλώς ένα ελληνικό ζήτημα, εφόσον τα σύνορα της Ελλάδας είναι στην ουσία τα σύνορα της ΕΕ. Η τραγωδία στο Φαρμακονήσι δεν είναι μια απλή υπόθεση επαναπροώθησης, αλλά περαιτέρω μία παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Αλεξία Τσούνη, γενική γραμματέας του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας επικεντρώθηκε στα ευρήματα και στις συστάσεις της οργάνωσης σχετικά με τις παράνομεςαπωθήσεις και επαναπροωθήσεις στα σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία. Αναφέρθηκε στο πρόσφατο δελτίο τύπου της Διεθνούς Αμνηστίας για το τραγικό συμβάν στο Φαρμακονήσι, και στις δυο τελευταίες εκθέσεις της οργάνωσης το 2013, όπου αναφέρονται 39 χωριστές περιπτώσεις απωθήσεων σε διάστημα συντομότερο του ενός έτους (Αύγουστος 2012 – Μάιος 2013), στις περιοχές του Αιγαίου και του Έβρου ποταμού. Οι μαρτυρίες που περισυλλέχθηκαν είναι συγκλονιστικές.
Ο Απόστολος Φωτιάδης, δημοσιογράφος, δήλωσε ότι μπορούμε πλέον να μιλήσουμε για «στρατιωτικοποίηση» της φύλαξης των συνόρων. Υπάρχει αδιαμφισβήτητα στρατηγικός σχεδιασμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στον οποίον κυριαρχεί η στρατιωτική βιομηχανία.
Η Ματίνα Κατσίβελη, συντονίστρια της Επιτροπής Συμπαράστασης Μεταναστών και Προσφύγων Λέρου, ανέφερε ότι το βασικότερο ζήτημα το οποίο πρέπει να μας απασχολήσει κατά τη διερεύνηση σχετικά με τα γεγονότα στο Φαρμακονήσι είναι αυτό της προέλευσης των εντολών που λαμβάνουν οι ελληνικές λιμενικές αρχές σχετικά με τις επαναπροωθήσεις. Πρέπει να σημειωθεί ότι το Λιμεναρχείο της Λέρου δεν έχει κατάλυμα ούτε προβλέπονται σχετικά κονδύλια και καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για τη φιλοξενία και τη σίτιση των συλληφθέντων για παράτυπη είσοδο στη χώρα, σε συνεργασία με την ομάδα συμπαράστασης μεταναστών και προσφύγων Λέρου, όπως και την Εκκλησία. Παρ’ όλα αυτά οι άνθρωποι αυτοί κοιμούνται έξω και η βοήθεια που τους παρέχεται είναι ανεπαρκής.
Στο κλείσιμο της εκδήλωσης, παρενέβη ο Πρόεδρος του Φόρουμ Προσφύγων κος Γιονούς, δηλώνοντας ότι οι επαναπροωθήσεις δεν είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί: είναι πιο τυχεροί όσοι επαναπροωθούνται στη Τουρκία χωρίς να πεθάνουν στη θάλασσα ή να υποστούν ιδιαίτερα βίαιη μεταχείριση. Σύμφωνα με τον κ. Γιονούς, υπάρχουν καταγγελίες για βία αλλά και βιασμούς, ενώ η απειλή βιασμού χρησιμοποιείται και σα μοχλός πίεσης για τη συλλογή πληροφοριών από τους συλληφθέντες. Ωστόσο, οι καταγγελίες δεν γίνονται ενώπιον των ελληνικών αρχών, λόγω φόβου αντιποίνων και έλλειψης εμπιστοσύνης, λόγω ηθικών, πολιτισμικών και θρησκευτικών φραγμών αλλά και επειδή οι άνθρωποι αυτοί προέρχονται συνήθως από χώρες στις οποίες έχουν ήδη υποστεί έντονη βία λόγω εντάσεων ή πολέμου, αλλά και βασανιστήρια, θεωρώντας επίσης ότι η όποια καταγγελία δεν θα έχει κανένα ουσιώδες αποτέλεσμα. Για τον κ. Γιονούς, η τραγωδία στο Φαρμακονήσι δεν ήταν έκπληξη, περισσότερο τον εκπλήσσει η απόλυτη στάση των ελληνικών αρχών, οι οποίες αρνούνται τις κατηγορίες. Δεν μπορούν οι ελληνικές αρχές να προσποιούνται ότι τραγικά συμβάντα όπως αυτό στο Φαρμακονήσι δεν συμβαίνουν.
Η εκδήλωση υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Αccess to Protection: A Human Right που χρηματοδοτείται από το European Program for Integration and Migration (EPIM).
Ευχαριστούμε θερμά τον Πρόεδρο του ΔΣΑ, κύριο Αδαμόπουλο αλλά και την Γραμματεία του Συλλόγου για την φιλοξενία αλλά και την άριστη συνεργασία τους.
Διαβάστε εδώ την Έκθεση για την Ελλάδα σχετικά με την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου στα διεθνή ύδατα, στα σύνορα και σε τρίτες χώρες την οποία θα παρουσιάσουμε σήμερα στην εκδήλωσή μας στις 6.00μ.μ. στην Αίθουσα Τελετών του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Ακαδημίας 60. Σύντομα θα είναι διαθέσιμη και στα ελληνικά.
